A) Βασικές παραδοχές για την επικοινωνία στην εκπαιδευτική μονάδα
Επικοινωνία είναι η διαδικασία ανταλλαγής πληροφοριών και μεταβίβασης μηνυμάτων από ένα άτομο σε άλλο, μέσω συμβόλων, ήχων, αριθμών, γραμμάτων, χειρονομιών. Επικοινωνία είναι η πολύπλευρη διαδικασία ανάπτυξης των επαφών μεταξύ των ανθρώπων, η οποία υπαγορεύεται από τις ανάγκες της κοινής δραστηριότητας.
Η διαδικασία αυτή μπορεί να είναι μονοδρομική ή αμφιδρομική. Στη μονόδρομη επικοινωνία, μεταβιβάζεται ένα μήνυμα προς κάποιο άτομο, χωρίς όμως να αναμένεται ανταπόκριση, ενώ αντίθετα στην αμφίδρομη επικοινωνία, όπου εμπλέκονται περισσότερα άτομα, αποκωδικοποιούνται με σαφήνεια τα μηνύματα, υπάρχει ανατροφοδότηση και επανάδραση με αποτέλεσμα τη γνήσια και αληθινή επικοινωνία..
Η εναλλαγή ρόλων κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας, η αποτελεσματική αποκωδικοποίηση, η ανατροφοδότηση, η επανάδραση είναι τα βασικά στοιχεία που εγγυώνται την εξασφάλιση μιας αληθινής και ορθής επικοινωνίας. Η επικοινωνία που πραγματοποιείται μέσω της ομιλίας μπορεί να είναι λεκτική ή μη λεκτική. Η λεκτική επικοινωνία περιλαμβάνει φαινόμενα που αφορούν στον προφορικό και στο γραπτό λόγο. Με τον προφορικό λόγο μεταδίδονται περισσότερα και με μεγαλύτερη ταχύτητα μηνύματα από το γραπτό, επειδή ο προφορικός λόγος βοηθιέται από συνοδευτικά φαινόμενα λόγου, όπως οι δισταγμοί, οι παύσεις, ο τόνος της φωνής. Η μη λεκτική επικοινωνία περιλαμβάνει την έκφραση και τη χρήση του σώματος, τις αισθήσεις, τις εκφράσεις του προσώπου και των ματιών, τις χειρονομίες.
Το σχολείο, ως θεσμικό στοιχείο της κοινωνίας, είναι ένα σύστημα ανοικτό, γιατί υπάρχει και λειτουργεί μέσα σε ένα ευρύτερο περιβάλλον, μέσα στο οποίο ο ρόλος της επικοινωνίας είναι ζωτικής σημασίας. Η επικοινωνία αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες (μαζί με τη συνεργασία και την οργάνωση του σχολείου) για τη δημιουργία ενός θετικού σχολικού κλίματος. Καθημερινά, στο χώρο του σχολείου όσοι εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία (εκπαιδευτικοί, διευθυντής, μαθητές, γονείς, φορείς) ανταλλάσσουν μεταξύ τους μηνύματα, απόψεις, σχολιάζουν, παρατηρούν, αναλύουν, επικοινωνούν. Και όταν στο σχολείο υπάρχει αμφίδρομη επικοινωνία διευθυντή, εκπαιδευτικών, διδασκόντων, διδασκομένων, γονέων, φορέων τότε υπάρχει ευνοϊκό κλίμα, κλίμα που προάγει την αμοιβή και τον έπαινο και που επηρεάζει θετικά την επίδοση των μαθητών.
Πρέπει να υπάρχει αμφίδρομη επικοινωνία με τους γονείς των μαθητών, καθώς και με διάφορους κοινωνικούς φορείς. Με σωστές διαπροσωπικές σχέσεις με όσους εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία, επιτυγχάνεται η συνεργασία, αποφεύγονται εντάσεις, συγκρούσεις, διαφορές που κατά διαστήματα προκύπτουν στη σχολική μονάδα.
Επιπρόσθετα, πρέπει να υπάρχει μια γνήσια επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών: πρωταρχικό μέλημα των εκπαιδευτικών είναι η δημιουργία ενός άνετου και φιλικού κλίματος μέσα στην τάξη. Αυτό επιτυγχάνεται με επιμονή και υπομονή από την πλευρά των εκπαιδευτικών, επειδή θα πρέπει να ενημερωθούν πρωτίστως για τις ικανότητες και τις αδυναμίες του κάθε μαθητή ξεχωριστά και στη συνέχεια με συζήτηση μαζί τους, να προσπαθήσουν να καθορίσουν, από κοινού, τους στόχους της συγκεκριμένης τάξης και του σχολείου γενικότερα.
Β) Παράγοντες που επιδρούν θετικά στη δημιουργία και διατήρηση ενός αποτελεσματικού επικοινωνιακού συστήματος σε μια εκπαιδευτική μονάδα.
Για να υπάρχει αποτελεσματική επικοινωνία με όλους όσους εμπλέκονται στην παιδαγωγική διαδικασία, απαραίτητα στοιχεία είναι το ήθος, η ειλικρίνεια, η ευαισθησία, αλλά και η αξιοπρέπεια.
Πρέπει να επιδιώκεται η ύπαρξη και η διατήρηση επικοινωνιακού κλίματος, να αμβλύνονται οι αντιθέσεις, να ενθαρρύνονται πρωτοβουλίες και δραστηριότητες, να καλλιεργείται πνεύμα αλληλεγγύης. Γενικά, να δημιουργείται ευνοϊκό παιδαγωγικού κλίμα, μέσα στο οποίο προάγονται οι ανθρώπινες σχέσεις και να υπάρχει συνοχή. Επιπρόσθετα, εγγύηση αποτελεσματικού επικοινωνιακού συστήματος στη σχολική μονάδα αποτελεί η θετική στάση των εκπαιδευτικών προς το μαθητικό δυναμικό. Εκφράζοντας αγάπη, ειλικρινές ενδιαφέρον, σεβασμό στην προσωπικότητα του καθενός, δικαιοσύνη, "δεσμεύουν" τους μαθητές να συνεργάζονται με τους δασκάλους τους και να επιτυγχάνεται με τον τρόπο αυτό αμφίδρομη επικοινωνία ,εξασφαλίζοντας τη διαμόρφωση θετικού κλίματος στο σχολείο.
Τέλος, η συμμετοχή και η εμπλοκή των γονέων στο σχολικό "γίγνεσθαι" αποτελεί παράγοντα που επιδρά θετικά στη δημιουργία και διατήρηση αποτελεσματικού επικοινωνιακού συστήματος σε μια σχολική μονάδα. Η αποτελεσματική επικοινωνία του σχολείου με τους γονείς των μαθητών και η ουσιαστική εμπλοκή των τελευταίων σε δραστηριότητες του σχολείου συμβάλλουν στην από κοινού επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί.
Γ) Συμπεράσματα
Η αμοιβαία και γνήσια επικοινωνία βασίζεται στην ειλικρίνεια, την κατανόηση, τον αλληλοσεβασμό, την ευαισθησία, την εμπιστοσύνη. Με γνώμονα αυτά τα χαρακτηριστικά, αλλά και με καλή διάθεση, θέληση για συμμετοχή και προσφορά, δραστηριοποίηση, ενεργητικότητα από όλες τις πλευρές, είναι δυνατόν να εξασφαλιστεί θετικό και εποικοδομητικό σύστημα επικοινωνίας στο σχολείο, που θα προάγει τις ανθρώπινες σχέσεις και τη συνεργασία. Από όλα όσα προηγήθηκαν μπορούμε να συμπεράνουμε πως η αποτελεσματική επικοινωνία και η αγαστή συνεργασία στο χώρο του σχολείου μεταξύ όλων όσοι μετέχουν της εκπαιδευτικής διαδικασίας αποτελούν στοιχεία απαραίτητα για την αποδοτική λειτουργία της σχολικής μονάδας. Ενθαρρύνεται ο διάλογος, εντοπίζονται λύσεις, αποφεύγονται λάθη, βελτιώνονται οι διαπροσωπικές σχέσεις. Για τους λόγους αυτούς το σχολείο πρέπει να είναι: "τόπος συνεργασίας, επικοινωνίας, συναναστροφής, ομαδικής εργασίας και ενεργού συμμετοχής"
